دو نمونه تبیین عقلانی توسط مردم

نمونه 1:

چندی پیش شخصی پرسید: "چرا ما باید برای امام حسین عزاداری کنیم؟" شخصی دیگر جواب داد: "چون اگر نکنیم قیام امام حسین فراموش می شود." در این جا فراموش نشدن امام حسین،یک تببین عقلانی برای چرایی عزاداری برای امام حسین است.

نمونه 2:

چهار روز پیش با شخصی ملاقات داشتم که از زندگی ناراضی بود. "علت"ش را جویا شدم. گفت: "چون زندگی من روزمره است، برنامه ندارد و هدف مشخصی هم ندارد." در این جا روزمرگی و بی برنامگی و بی هدفی، یک تبیین عقلانی برای نارضایتی آن فرد از زندگی است. 

آیا فلسفه تبیین عقلانی است؟

در کتاب رسمی آموزش و پرورش برای تدریس فلسفه آمده:«... با اندکی تامل می‌توان دریافت مقصود از فلسفه در نمونه‌های یاد شده چرایی حادثه‌ها و توضیح و تبیین آن‌هاست و به عبارت دیگر کلمه فلسفه در این مثال‌ها و نظایر آ، به معنی تبیین عقلانی یک واقعه یا پدیده است.»

در این پاسخ به چیستی فلسفه پیش‌فرضی فلسفی وجود دارد. کتاب فلسفه را تبیین عقلانی خوانده و تبیین عقلانی را چرایی حادثه‌ها و توضیح و تبیین آن‌ها. در اینجا منظور از چرایی پیدا کردن عوامل و علت‌های یک پدیده است که هدف فلسفه همین‌کار تعریف شده است اما فلسفه به وجود یا عدم وجود اصل علیت هم می‌پردازد و سر این قضیه هم بحث می‌کند. پس می‌توان نتیجه گرفت این تعریف تعریفی جامع از فلسفه نیست زیرا حداقل به بررسی وجود یا عدم وجود علیت نمی‌پردازد.

ش.هـ : فلسفه چیست؟

جایگاه کلمه فلسفه در جامعه به معنای درون مایه و ریشه یک مسئله است.مثلا وقتی میگوییم فلسفه سینما چیست؟ تصوری که وجود دارد این است که منظور پرسشگر ای بوده که درون مایه سینما چیست؛ از کجا شکل گرفته؛ چگونه شکل گرفته؛ هدف آن چه میتواند باشد!

اینها نزدیکترین سوالاتی هستند که مطرح می شود و پاسخگویی به آن در حوزه فلسفه مضاف است

اما ذات فلسفه علمی ست که به زیبایی شناسی،خداشناسی و هستی شناسی می پردازد. علمی است که قدمتی به طول تاریخ دارد،نظریه های مختلف برسی میشود و وسعت آن تا حدی است که بسیاری از علوم جایگاه کنونی خود را وام دار فلسفه هستند.

انتقادات:

۱_ این عبارت که فلسفه قدمتی به طول تاریخ دارد اشتباه است.

۲_ زیبایی شناسی ربطی به فلسفه ندارد و در حوزه ی برسی آن قرار نمیگیرد.

متن تکمیلی:

زندگی کودکی هرفرد با پرسش های فراوان فلسفی همراه است و مسلما این پرسش ها از ابتدای زندگی انسان بوده استو طبیعتا این پرسش ها شکل گیری نظریه های مختلف فلسفی را به دنبال داشته که بی شک آغاز علم فلسفه از این نقطه بوده است.

ما همیشه جهان اطراف خود را به چشم زشتی و زیبایی نگاه می کنیم. مثل: دریا چقدر زیباست، آن خانه زیبا نیست و...

اساسا زندگی ما بر پایه زشتی وزیبایی بیان شده پس زیبایی نقش و تاثیر اساسی بر زندگی ما دارد.فلسفه علاقه مند به است به آن بپردازد. جز فلسفه هیچ علم دیگری نمیتواند آن را برسی کند. زیرا زیبایی به قدری ملموس نیست که بتوان آن را دید،لمس کرد،آزمایش کرد و یا فرمولی برای آن نوشت.

فلسفه چیست؟ (3)

این متن توسط روح الله اکبری نوشته شده است:

به نام خدا

فلسفه چیست؟

من فکر میکنم فلسفه علمی است برای شناخت قوانین کلی وجود- بدون ریز شدن در کاربردهای آن-. مثلا شناخت قانون های کلی جهان هستی که در همه علوم کاربرد دارند، از فیزیک گرفته تا سیاست و...

اولین چیزی که بعد از شنیدن نام فلسفه به ذهنم می آید ، استدلال های منطقی و عقلی برای اثبات قوانین کلی هستی است یا تعریف آن ها و صحبت درباره حقیقت و معنای جهان.

ایرادات دیگران:

...........................

توجه نکردن به کاربرد ، اشتباه است.یعنی هر چیز کاربردی دارد.

ریز نشدن در جزییات یعنی چه؟

مگر میشود وارد جزییات نشد و حکم کلی صادر کرد؟

...........................

متن اصلاحی:

من فکر میکنم فلسفه علمی است برای شناخت قوانین کلی وجود- بدون ریز شدن در کاربردهای آن-. مثلا شناخت قانون های کلی جهان هستی که در همه علوم کاربرد دارند، از فیزیک گرفته تا سیاست و...

ریز نشدن در امور و جزییات یعنی مثلا فلسفه حکمی میدهد که از آن در فیزیک استفاده میشود اما خود فلسفه فرمولی ارائه نمی کند!

اولین چیزی که بعد از شنیدن نام فلسفه به ذهنم می آید ، استدلال های منطقی و عقلی برای اثبات قوانین کلی هستی است یا تعریف آن ها صحبت درباره حقیقت و معنای جهان.

درباره سوال اول ، من در اشتباهی ، منطق و فلسفه را یکی گرفتم.یعنی مثلا در منطق الان بحثی وجود دارد که صحبت کردن درباره آینده، گزاره ی کلی :«همه چیز یا راست است یا دروغ» را دچار مشکل کرده! در حالی که واقعا این موضوع اهمیت و کاربردی ندارد. اما در فلسفه اینگونه نیست.با اینکه بنظر علمای فلسفه در دادن نظریه ، به کاربرد آن در ابتدا توجهی ندارند و اساسا سوال از جای دیگری شروع میشود و بنظرم منطقی ست که عالم فلسفه هنگام صدور حکمی ، به همه کاربردهای آن توجه ندارد با اینکه آن حکم، که قاعدتا باید درباره حقیقت هستی باشد، نتایج و پیامدهایی در همه علوم دارد با آن نگرش.

چیستی فلسفه

متن یک:

یکهو در این دنیا پیدا می‌شویم و از همه‌جا بی‌خبر. از همان اول همه چیز برایمان گنگ است. چرا این اینطور می‌شود؟ چرا آن آنطور می‌شود؟ و مغزمان پر است از این پرسش‌ها.به علت ذاتمان درون این جهان به دنبال معنی و چیزی والاتر می‌گردیم. اما کم کم بزرگ می‌شویم و سوالاتمان را فراموش می‌کنیم یا به آن‌ها عادت می‌کنیم. اما گروهی هستند که به دنبال جواب این پرسش‌ها می‌گردند و آن گروه فیلسوف‌ها(در معنای عام) هستند. فلسفه علامت سوال گذاشتن بر هرچیز و به دنبال پاسخ آن گشتن است. فلسفه از ظواهر جلوتر می‌رود و سعی می‌کند ارتباطات و معنانی را کشف کند. فلسفه در ذات خود پرسشگر و شکاک است و هرمعنی‌ای که برایش در نظر بگیریم هم دچار پرسش می‌کند. فلسفه علم چیستی‌هاست و سوال فلسفه چیست هم در برمی‌گیرد و هرپاسخی که داشته باشد باز هم به پرسشگری و شکاکی فلسفه دچار می‌شود.

نظرات:

-انسان به‌علت ذات خود دنبال معنی است و اینکه برای رسیدن به این هدف همه چیز را زیر سوال ببرد(حتی تعریف خود فلسفه را) نه تنها کمکی به پیدا کردن معنا نمی‌کند بلکه زندگیش را بی‌معنا تر می‌کند

متن دو:

انسان‌ها دارای ذات معناگرایی هستند و همواره به دنبال کشف معنایی برای جهان می‌گردند اما به علت سختی کشف و پیدا کردن معنای این جهان معمولن به معناهایی که دیگران به زندگی نسبت داده‌اند پناه می‌برند. اما دو قشر اینکار را نمی‌کنند یکی کودکان و یکی فیلسوفان(در معنای عام). فیلسوفان و کودکان دائم پرسشگری می‌کنند و مفاهیم موجود را دچار شک می‌کنند و آن‌ها را می‌سنجند. اگر درست بود قبول می‌کنند و اگر درست نبود خود به دنبال کشف معنی این جهان بر می‌آیند.

فلسفه در ذات خود پرسشگر و شکاک است و هر تعریفی که برایش در نظر بگیریم خود محل پرسش فلسفه می‌شود. هرپاسخی که به فلسفه چیست می‌دهیم درون خود نگاه فلسفی ما را دارد و نمی‌تواند تمام فلسفه را شامل شود. می‌توان تعریف کلی تلاش انسان برای رسیدن به یک معنا را جواب فلسفه چیست در نظر بگیریم چون حتی برداشت بی‌معنا و نظم بودن جهان نیز خود معنایی برای این جهان به ارمغان می‌آورد.

فلسفه چیست؟

پیش از تصحیح:

آن چه که از نظر تاریخی به آن فلسفه می گویند همان علم است. علم محض!!! هر انسان سوالاتی در ذهنش دارد که فقط و فقط از روی کنجکاوی شکل میگیرد و آن سوالات درباره ی "خدا" ، "جهان" ، "انسان" و روابط این سه با هم است. فلسفه پرسشگری درباره ی این سه ماده ی اصلی و جستجو برای پیدا کردن جوابی درست برای آنهاست. شاید بتوان گفت این سوال که :"دختر همسایه عروسی کرد یا خیر؟" هم فقط و فقط از سر کنجکاوی باشد و اما به شکلی که نمیدانم دقیقا چه شکل، این قبیل سوالات از علم محض یا همان فلسفه جداست. به گمانم در فلسفه سوالات کلی ترند. فکر کنم فرق اساسی همین باشد. مثلا:

جهان چگونه به وجود آمد؟

خدا هست یا نه؟

انسان روح ورای طبیعت دارد یا نه؟

این سوالات کلی اند و البته فلسفی.

---

نقد ها:

-انسان خودش قسمتی از جهان است و جهان از خداست پس تقسیم بندی ات غلط است.

-سوالات فلسفی فقط از روی کنجکاوی نیست بلکه بیشتر خاطر معنی بخشیدن به زندگی پرسیده می شود.

---

پس از تصحیح:

به لحاظ تاریخی فلسفه همان علم است. علم محض! هر انسان از کودکی سوالاتی در ذهنش به وجود می آید که می خواهد با آنها خلأهای فکریش را پر کند. تمام این سوالات ریشه در کنجکاوی بشر دارند. بشر درباره همه چیز سوال میکند اما فلسفه یکسری سوالات را از سوالات بشر گزینش میکند و به دنبال جوابشان میگردد که لزوما این سوالات در زندگی شخصی مهمتر از بقیه سوالات نیستند. فلسفه سوالاتی را انتخاب میکند که کلی تر باشند، سوااتی که عمدتاً درباره ی وجودند. وجود هم یعنی هرآنچه هست و از حیث زبانی میتوانیم وجود را به خدا و جهان تقسیم کنیم و انسان را عضوی از جهان بدانیم که درباره ی خودش و جهان و خدا پرسش میکند. این گونه سوالات را سوالات فلسفی مینامم. با این تعریف سوالی چون "دختر همسایه ازدواج کرد یا نه؟" از دسته ی سوالات فلسفی خارج میشود به دو علت: اولاً کلی نیست، ثانیاً درباره ی وجود نیست. پس فلسفه میخواهد وجود را برای ما تفسیر کند و از جهات مختلف آنرا به ما نشان دهد و درباره اش بپرسد.